Χρήση Βίας Και Βασανιστήρια Από Κρατικά Όργανα

Χτύπημα με τη σιδερένια λαβή 

Η χρήση βίας από κρατικά όργανα και ειδικά η χρήση αστυνομικής βίας θίγει σημαντικά έννομα αγαθά των πολιτών και συνιστά πάντα αρχικά άδικη συμπεριφορά. Ωστόσο, όταν, ασκείται στα πλαίσια της εκπλήρωσης του αστυνομικού καθήκοντος τότε υπάρχει άρση του άδικου χαρακτήρα σύμφωνα με το αρ. 20 ΠΚ, λόγω άσκησης δικαιώματος ή εκπλήρωσης καθήκοντος. Για να είναι, όμως, νόμιμη η χρήση της αστυνομικής βίας πρέπει να υπακούει στην αρχή της αναλογικότητας, δηλαδή να είναι απολύτως ανάλογης βαρύτητας σε σχέση με τους επιδιωκόμενους στόχους. 

Τούτο σημαίνει ότι πρέπει: α) Να αποτελεί αναγκαίο μέτρο για την αποτροπή τέλεσης εγκλήματος ή την πραγματοποίηση νόμιμης σύλληψης, β) Να είναι μέτρο πρόσφορο για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού γ) Να είναι το λιγότερο επαχθές μέσο για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού, μεταξύ εξίσου πρόσφορων μέσων και δ) Η προσβολή των εννόμων αγαθών του πολίτη με τη χρήση βίας να μην είναι αξιολογικά ανώτερη από τον σκοπό που επιδιώκεται. Σε κάθε περίπτωση η μεταχείριση βίας ως μέσο για την επίτευξη νόμιμου σκοπού πρέπει να είναι ανάλογη της αντίστασης που τυχόν προβάλλεται.

Όταν τα παραπάνω δεν συντρέχουν και επιπλέον σκοπός της χρήσης βίας είναι απλώς ο εκφοβισμός, η τιμώρηση ή ο εξευτελισμός του θύματος, τότε δεν μιλάμε απλώς για παράνομη χρήση βίας ή για τυχόν παράνομες σωματικές βλάβες. Μιλάμε για βασανιστήρια. Το αδίκημα των βασανιστηρίων τυποποιείται στο άρθρο 137Α του ελληνικού Ποινικού Κώδικα. Σύμφωνα με αυτό "Υπάλληλος ή στρατιωτικός, στα καθήκοντα του οποίου ανάγεται η δίωξη ή η ανάκριση ή η εξέταση αξιόποινων πράξεων ή πειθαρχικών παραπτωμάτων ή η εκτέλεση ποινών ή η φύλαξη ή η επιμέλεια κρατουμένων, τιμωρείται με κάθειρξη, εάν υποβάλλει σε βασανιστήρια κατά την εκτέλεση αυτών των καθηκόντων πρόσωπο που βρίσκεται στην εξουσία του με σκοπό: α) να αποσπάσει από αυτό ή από τρίτο πρόσωπο ομολογία, κατάθεση, πληροφορία ή δήλωση ιδίως αποκήρυξης ή αποδοχής πολιτικής ή άλλης ιδεολογίας β) να το τιμωρήσει, γ) να εκφοβίσει αυτό ή τρίτα πρόσωπα", ενώ ως βασανιστήρια ορίζονται "κάθε μεθοδευμένη πρόκληση έντονου σωματικού πόνου ή σωματικής εξάντλησης επικίνδυνης για την υγεία ή ψυχικού πόνου ικανού να επιφέρει σοβαρή ψυχική βλάβη, καθώς και κάθε παράνομη χρησιμοποίηση χημικών, ναρκωτικών ή άλλων φυσικών ή τεχνικών μέσων με σκοπό να κάμψουν τη βούληση του θύματος".

Σημειωτέον ότι για την τέλεση του αδικήματος των βασανιστηρίων δεν είναι καν αναγκαία η επέλευση οποιασδήποτε σωματικής βλάβης. Και τούτο διότι το προστατευόμενο έννομο αγαθό στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι η ζωή ή η σωματική ακεραιότητα του θύματος αλλά η ελευθερία του. Αυτό που έχει σημασία είναι η κάμψη της βούλησης του θύματος στη βάση μίας εξουσιαστικής σχέσης και η εκμηδένιση της αξιοπρέπειας και της προσωπικότητάς του. Η ταυτόχρονη προσβολή της σωματικής του ακεραιότητας, δηλαδή η βλάβη του σώματος ή της υγείας του, συνιστούν απλώς μέσα για την επίτευξη του παραπάνω (παράνομου) σκοπού. 

 Σκοπός τέλεσης των βασανιστηρίων, σύμφωνα με την παραπάνω διάταξη του ΠΚ, είναι η απόσπαση ομολογίας, κατάθεσης, πληροφορίας ή δήλωσης – ιδίως αποκήρυξης ή αποδοχής πολιτικής ή άλλης ιδεολογίας - ο εξαναγκασμός, δηλαδή, του ατόμου σε συγκεκριμένη πράξη. Σκοπός των βασανιστηρίων είναι επίσης ο εκφοβισμός του θύματος, ο οποίος εμπεριέχει και αυτός το στοιχείο εξαναγκασμού του ατόμου να προσαρμόσει τη συμπεριφορά του στις επιθυμίες των βασανιστών του. Σύμφωνα με την καθηγήτρια Ποινικού Δικαίου, Ελ. Καστανίδου - Συμεωνίδου, αμφιβολίες θα μπορούσε να διατυπώσει κανείς ως προς το περιεχόμενο προσβολής της ελευθερίας, όταν τα βασανιστήρια τελούνται με αποκλειστικό σκοπό την τιμώρηση του θύματος. Και στην περίπτωση όμως αυτή, η προσβολή της ελευθερίας δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Γιατί η τιμωρία για μία πράξη (τη συμμετοχή λ.χ. σε μία διαδήλωση) ή για μία επιλογή (τη συμμετοχή λ.χ. σε ένα πολιτικό κόμμα ή μία πολιτική οργάνωση) εμπεριέχει σε κάθε περίπτωση μία υπόδειξη: υποδεικνύει – άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο άμεσα – ότι το θύμα θα πρέπει να τηρεί «άλλη» συμπεριφορά στο μέλλον. 

Κατά την ίδια "αυτό που χαρακτηρίζει τα βασανιστήρια και τα διακρίνει από τις υπόλοιπες μορφές αυθαίρετης κρατικής βίας είναι ότι η υποταγή της βούλησης των ατόμων και η προσβολή της ελευθερίας τους γίνεται στα πλαίσια μιας σχέσης εξουσίασης, και μάλιστα όχι οποιασδήποτε, αλλά μιας θεσμοθετημένης σχέσης εξουσίασης, που προσφέρει στο δράστη προνομιούχα «πρόσβαση» στα έννομα αγαθά του θύματος, το οποίο βρίσκεται «υπό την εξουσία» του, χωρίς να έχει καμία δυνατότητα αυτοδιάθεσης. Εξαιτίας αυτής ακριβώς της σχέσης, η χρήση των βασανιστηρίων και των άλλων προσβολών της ανθρώπινης αξιοπρέπειας δε συνεπάγεται απλώς μια συνηθισμένη προσβολή της ελευθερίας, αλλά οδηγεί κατά κυριολεξία στην εξουδετέρωση της βούλησης του ατόμου και στον υποβιβασμό του σε αντικείμενο εξουσίασης... Τέτοια περίπτωση συντρέχει όταν οι αστυνομικοί, αφού έχουν καταφέρει να ακινητοποιήσουν το άτομο που θέλουν να συλλάβουν, στη συνέχεια το κακοποιούν ενώ αδυνατεί να ξεφύγει ή όταν, μετά τη λήξη κάποιων επεισοδίων, απομονώνουν ένα άτομο – επειδή θεωρούν ότι συμμετείχε στα επεισόδια – και το κτυπούν με γροθιές, κλοτσιές ή με γκλοπ στο πρόσωπο και σε άλλα σημεία του σώματός του". Σας θυμίζει κάτι;

Το έγκλημα των βασανιστηρίων τιμωρείται με κάθειρξη και βεβαίως ο καταδικασθείς στερείται τα πολιτικά του δικαιώματα και εκπίπτει από τη δημόσια θέση του. 

Αφορμή για το παραπάνω post στάθηκε φυσικά η χθεσινή θηριωδία των ανδρών των ΜΑΤ εναντίον πολίτη, ο οποίος υπέστη κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις και μέχρι αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε κρίσιμη κατάσταση στην εντατική του Γενικού Κρατικού Νοσοκομείου Νικαίας, αφού πρώτα υποβλήθηκε σε εγχείρηση. Εκτός από αυτόν, δεκάδες άλλοι μεταφέρθηκαν τραυματίες σε Νοσοκομεία ως συνέπεια της αστυνομικής αυθαιρεσίας.  

(Ειδικά για το νομικό καθεστώς της χρήσης όπλων από αστυνομικούς, δείτε εδώ)