Εκ περιτροπής απασχόληση σημαίνει ότι ο εργαζόμενος απασχολείται στην επιχείρηση του εργοδότη κατά πλήρες ωράριο, πλην όμως λιγότερες από τις ισχύουσες στην επιχείρηση ημέρες εργασίας την εβδομάδα, το μήνα ή το έτος. Η διαφορά αυτού του συστήματος εργασίας σε σχέση με τη μερική απασχόληση είναι ότι στην τελευταία περίπτωση ο μισθωτός απασχολείται μεν καθ' όλη τη διάρκεια της εβδομάδας, του μήνα ή του έτους αλλά με μειωμένο ωράριο (έναντι του νόμιμου ή του συμβατικού χρόνου). Έτσι, έχουμε π.χ. εκ περιτροπής απασχόληση όταν ο μισθωτός εργάζεται σε μία επιχείρηση δύο ή τρεις ημέρες την εβδομάδα, με πλήρες ωράριο. Αντίθετα, έχουμε καθεστώς μερικής απασχόλησης όταν ο μισθωτός εργάζεται καθ' όλες τις ημέρες τις εβδομάδας, του μήνα ή του έτους αλλά τέσσερις ή πέντε ώρες ημερησίως.
Πάντως, είναι δυνατό να έχουμε συνδυασμό των δύο συστημάτων (εκ περιτροπής και μερικής απασχόλησης), όταν π.χ. ο μισθωτός προσφέρει τις υπηρεσίες του τρεις ημέρες την εβδομάδα, επί πέντε ώρες την ημέρα.
2. Προϋποθέσεις εφαρμογής του συστήματος εκ περιτροπής απασχόλησης
Εκ περιτροπής απασχόληση σε μία επιχείρηση επιτρέπεται να εφαρμοσθεί:
α) Με έγγραφη ατομική συμφωνία μεταξύ του εργοδότη και του μισθωτού
β) Με συμφωνία μεταξύ του εργοδότη και των νομίμων εκπροσώπων των εργαζομένων
γ) Με μονομερή απόφαση του εργοδότη, αφού προηγουμένως ο τελευταίος έλθει σε διαβουλεύσεις με τους νόμιμους εκπροσώπους των εργαζομένων, σύμφωνα με τις διατάξεις του π.δ. 240/2006 (ΦΕΚ 252 Α') και του ν. 1767/1988 (ΦΕΚ 63 Α').
3. Ποίοι είναι οι νόμιμοι εκπρόσωποι των εργαζομένων;
Ως εκπρόσωποι των εργαζομένων, σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ. 4 Ν. 3846/2010, ορίζονται κατά την εξής σειρά προτεραιότητας:
α) οι εκπρόσωποι από την πλέον αντιπροσωπευτική συνδικαλιστική οργάνωση της επιχείρησης ή της εκμετάλλευσης, η οποία καλύπτει κατά το καταστατικό της εργαζόμενους, ανεξάρτητα από την κατηγορία, τη θέση ή την ειδικότητά τους,
β) οι εκπρόσωποι των υφιστάμενων συνδικαλιστικών οργανώσεων της επιχείρησης ή της εκμετάλλευσης,
γ) το συμβούλιο εργαζομένων,
δ) εάν ελλείπουν συνδικαλιστικές οργανώσεις και συμβούλιο εργαζομένων, η ενημέρωση και διαβούλευση γίνεται με το σύνολο των εργαζομένων. Η ενημέρωση μπορεί να γίνει με εφάπαξ ανακοίνωση σε εμφανές και προσιτό σημείο της επιχείρησης, ενώ η διαβούλευση πραγματοποιείται σε τόπο και χρόνο που ορίζει ο εργοδότης.
4. Ειδικά η μονομερής επιβολή του συστήματος από τον εργοδότηΟ εργοδότης έχει την ευχέρεια να επιβάλει μονομερώς σύστημα εκ περιτροπής απασχόλησης, εφόσον περιοριστούν οι δραστηριότητές της επιχείρησής του και προβεί σε προηγούμενη σχετική διαβούλευση με τους εργαζόμενους. Στη διαβούλευση οι εργαζόμενοι πρέπει να πληροφορούνται με σαφήνεια τους λόγους που επιβάλλουν τη λήψη του συγκεκριμένου μέτρου (δηλ. οφείλει να αποδείξει τον περιορισμό της δραστηριότητας της επιχείρησης), τη χρονική του διάρκεια, τον αριθμό των εργαζομένων στους οποίους θα επιβληθεί το μέτρο και κάθε άλλο αναγκαίο στοιχείο που δικαιολογεί τη λήψη του.
Σημειωτέον ότι ο νόμος δεν απαιτεί η διαβούλευση να καταλήγει σε συμφωνία με τον εργοδότη. Επομένως, σε περίπτωση αποτυχίας της διαβούλευσης, ο εργοδότης έχει και πάλι τη δυνατότητα να επιβάλει μονομερώς σύστημα εκ περιτροπής απασχόλησης.
5. Τα χρονικά όρια εφαρμογής του μέτρου
Σύμφωνα με το πρόσφατο άρθρο 17 παρ. 3 του Ν. 3899/2010, η διάρκεια της εκ περιτροπής απασχόλησης για κάθε εργαζόμενο δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει συνολική χρονική διάρκεια εννέα (9) μηνών μέσα στο ίδιο ημερολογιακό έτος. Επομένως, αν η επιβολή του μέτρου υπερβεί το ανωτέρω χρονικό διάστημα, ο εργαζόμενος δικαιούται να απαιτήσει την επαναφορά του σε καθεστώς πλήρους απασχόλησης. Αν ο εργοδότης αρνηθεί, ο μισθωτός έχει το δικαίωμα να θεωρήσει τη συνέχιση της επιβολής του μέτρου ως βλαπτική μεταβολή των όρων της σύμβασης εργασίας του ή ακόμα να θεωρήσει τη συμπεριφορά του εργοδότη ως καταγγελία της σύμβασής του.
6. Η γνωστοποίηση στην Επιθεώρηση Εργασίας
Η συμφωνία μεταξύ εργοδότη και εργαζομένων ή η μονομερής απόφαση του εργοδότη για επιβολή συστήματος εκ περιτροπής απασχόλησης πρέπει να γνωστοποιείται μέσα σε οκτώ (8) ημέρες από την κατάρτιση της συμφωνίας ή τη λήψη της απόφασης στην οικεία Επιθεώρηση Εργασίας. Αν η συμφωνία ή η απόφαση δεν γνωστοποιηθούν στην Επιθεώρηση Εργασίας μέσα στην προβλεπόμενη προθεσμία, τότε οι μισθωτοί καλύπτονται από το τεκμήριο της πλήρους απασχόλησης. Ειδικότερα, εφόσον αποδεικνύεται η εργασιακή σχέση και δεν αποδεικνύεται εγγράφως συμφωνία για εκ περιτροπής απασχόληση με αντίστοιχη ανάλογη μείωση των αποδοχών, θεωρείται ότι ο μισθωτός έχει στη διάθεση του εργοδότη τις υπηρεσίες του για πλήρη απασχόληση και ανεξάρτητα αν απασχολεί αυτόν ολόκληρο το ωράριο ο εργοδότης, δικαιούται ο μισθωτός όλες τις νόμιμες αποδοχές του. Το τεκμήριο αυτό είναι μαχητό, δηλαδή ο εργοδότης μπορεί να επικαλεστεί και να αποδείξει ότι συγκεκριμένος μισθωτός προσέφερε την εργασία του με καθεστώς εκ περιτροπής απασχόλησης.
7. Διάφορα ενδιαφέροντα
- Η επιβολή εκ περιτροπής απασχόλησης με απόφαση του εργοδότη ΔΕΝ συνιστά μονομερή βλαπτική μεταβολή των όρων της σύμβασης εργασίας. Βλαπτική μεταβολή μπορεί να θεμελιωθεί μόνο εάν ο εργοδότης συνεχίσει να επιβάλει το συγκεκριμένο σύστημα απασχόλησης σε μισθωτούς της επιχείρησής του μετά την πάροδο των εννέα μηνών μέσα στο ίδιο ημερολογιακό έτος.
- Καταγγελία της σύμβασης εργασίας λόγω μη αποδοχής από τον μισθωτό εργοδοτικής πρότασης για μερική απασχόληση είναι άκυρη. Αντίθετα είναι έγκυρη η καταγγελία της σύμβασης εργασίας για μη αποδοχή από το μισθωτό εργοδοτικής πρότασης για εκ περιτροπής απασχόληση, αφού σύμφωνα με το νόμο η εκ περιτροπής απασχόληση μπορεί να επιβληθεί "αντί της καταγγελίας".
- Σε κάθε περίπτωση μπορεί να ελεγχθεί τυχόν καταχρηστική άσκηση του διευθυντικού δικαιώματος σε σχέση με τη μονομερή απόφαση για εκ περιτροπής απασχόληση. Τέτοια κατάχρηση συντρέχει λ.χ. όταν το σύστημα αυτό επιβάλλεται σε συγκεκριμένο εργαζόμενο όχι λόγω του επικαλούμενου από τον εργοδότη περιορισμού των δραστηριοτήτων της επιχείρησης, αλλά υπαγορεύεται στην πραγματικότητα από λόγου εχθρότητας προς τον εργαζόμενο που διεκδίκησε δεδουλευμένες αποδοχές.
