1. Τι είναι η μερική απασχόληση;Σύμβαση μερικής απασχόλησης είναι εκείνη κατά την οποία ο μισθωτός συμφωνεί με τον εργοδότη του να προσφέρει εργασία, για ορισμένο ή αόριστο χρόνο, η οποία θα είναι μικρότερης διάρκειας από την κανονική. Τέτοιο σύστημα συντρέχει όταν ο εργαζόμενος απασχολείται καθ' όλη τη διάρκεια της εργάσιμης εβδομάδας, όμως λιγότερες ώρες την ημέρα (σε σχέση με το νόμιμο ή συμβατικό ωράριο). Υπάρχει, έτσι, μερική απασχόληση όταν ο μισθωτός προσφέρει τις υπηρεσίες του - σε επιχείρηση που ισχύει το πενθήμερο σύστημα εργασίας - από Δευτέρα έως Παρασκευή, επί τέσσερις ώρες ημερησίως. Επομένως, ως «εργαζόμενος μερικής απασχόλησης» θεωρείται από το νόμο κάθε εργαζόμενος με σύμβαση ή σχέση εξαρτημένης εργασίας, του οποίου οι ώρες εργασίας, υπολογιζόμενες σε ημερήσια, εβδομαδιαία, δεκαπενθήμερη ή μηνιαία βάση είναι λιγότερες από το κανονικό ωράριο εργασίας του συγκρίσιμου εργαζόμενου με πλήρη απασχόληση.
Αντίθετα, έχουμε εκ περιτροπής απασχόληση όταν ο μισθωτός παρέχει την εργασία του στην ίδια επιχείρηση με πλήρες ωράριο (οκτάωρο), αλλά για λιγότερες ημέρες την εβδομάδα (π.χ. δύο ή τρεις ημέρες). Είναι, επίσης, δυνατό να υπάρξει συνδυασμός των δύο συστημάτων (μερικής και εκ περιτροπής απασχόλησης), όταν π.χ. ο μισθωτός προσφέρει τις υπηρεσίες του τρεις ημέρες την εβδομάδα, επί πέντε ώρες την ημέρα.
2. Προϋποθέσεις εφαρμογής του συστήματος μερικής απασχόλησης
Προϋποθέσεις για την εφαρμογή του συστήματος μερικής απασχόλησης είναι:
α) Η έγγραφη ατομική συμφωνία μεταξύ εργοδότη και εργαζόμενου, είτε κατά τη διάρκεια υφιστάμενης σύμβασης εργασίας είτε κατά την κατάρτισή της.
Αυτό σημαίνει ότι, σε αντίθεση με το σύστημα της εκ περιτροπής απασχόλησης που - υπό προϋποθέσεις - μπορεί να επιβληθεί με μονομερή απόφαση του εργοδότη - το σύστημα της μερικής απασχόλησης ΔΕΝ μπορεί σε καμία περίπτωση να επιβληθεί μονομερώς και χωρίς τη συναίνεση του μισθωτού. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, ο μισθωτός δικαιούται να θεωρήσει την απόφαση του εργοδότη ως μονομερή βλαπτική μεταβολή των όρων της σύμβασής του και να αξιώσει την επαναφορά των πραγμάτων στην προηγούμενη κατάσταση, δηλαδή την επαναφορά του σε καθεστώς πλήρους απασχόλησης. Μπορεί, επίσης, να θεωρήσει αυτή τη βλαπτική μεταβολή ως καταγγελία της σύμβασής του από την πλευρά του εργοδότη και να διεκδικήσει τη σχετική αποζημίωση απόλυσης.
β) Η γνωστοποίηση της συμφωνίας στην Επιθεώρηση Εργασίας
3. Ειδικά η γνωστοποίηση στην Επιθεώρηση Εργασίας και το τεκμήριο της πλήρους απασχόλησης
Για την εγκυρότητα της σύμβασης μερικής απασχόλησης δεν αρκεί μόνο η έγγραφη κατάρτισή της αλλά και η γνωστοποίησή της, εντός προθεσμίας οκτώ (8) ημερολογιακών (όχι εργάσιμων) ημερών, στην οικεία Επιθεώρηση Εργασίας. Η μη τήρηση αυτής της υποχρέωσης από την πλευρά του εργοδότη έχει ως συνέπεια την ισχύ του τεκμηρίου της πλήρους απασχόλησης υπέρ του μισθωτού. Δηλαδή ο μισθωτός θα έχει αξίωση να αναγνωρίσει ότι η σύμβασή του είναι πλήρους απασχόλησης και να διεκδικήσει - εξ αυτού του λόγου - πλήρη αντιμισθία. Ωστόσο, το τεκμήριο της πλήρους απασχόλησης σε αυτές τις περιπτώσεις είναι μαχητό. Αυτό σημαίνει ότι ο εργοδότης μπορεί να επικαλεστεί και να αποδείξει ενώπιον των Αρχών (διοικητικών και δικαστικών) ότι η επίμαχη σύμβαση εργασίας αφορά μερική και όχι πλήρη απασχόληση.
4. Απόλυση λόγω μη αποδοχής της πρότασης για μερική απασχόληση
Όπως προαναφέρθηκε, για την εφαρμογή του συστήματος μερικής απασχόλησης σε μία επιχείρηση είναι απαραίτητη η έγγραφη συναίνεση του μισθωτού και το καθεστώς αυτό δεν μπορεί να επιβληθεί με μονομερή απόφαση του εργοδότη, σε καμία περίπτωση. Απόρροια των παραπάνω είναι ότι, σύμφωνα με ρητή διάταξη του νόμου, η καταγγελία της σύμβασης εργασίας λόγω μη αποδοχής από τον μισθωτό εργοδοτικής πρότασης για μερική απασχόληση είναι άκυρη. Αν δηλαδή ο εργοδότης απολύσει το μισθωτό για το λόγο ότι ο τελευταίος δεν συναίνεσε σε πρόταση για μετατροπή της σύμβασής του από πλήρους σε μερικής απασχόλησης, τότε ο μισθωτός έχει δικαίωμα να προσφύγει στη δικαιοσύνη, να ζητήσει να αναγνωριστεί η ακυρότητα της καταγγελίας της σύμβασης εργασίας του, να αξιώσει επαναπρόσληψη και εργασία με καθεστώς πλήρους απασχόλησης και, φυσικά, να διεκδικήσει μισθούς υπερημερίας. Επειδή η ακυρότητα της σύμβασης εργασίας είναι σχετική υπέρ του εργαζομένου, ο τελευταίος έχει τη δυνατότητα - αντί των παραπάνω - να θεωρήσει έγκυρη την καταγγελία και να διεκδικήσει την αποζημίωση απόλυσης.
5. Άλλα ενδιαφέροντα θέματα
α) Αν η μερική απασχόληση έχει καθοριστεί με ημερήσιο ωράριο μικρότερης διάρκειας από το κανονικό, η παροχή της συμφωνημένης εργασίας των μερικώς απασχολούμενων πρέπει να είναι συνεχόμενη και να παρέχεται μία φορά την ημέρα. Δηλαδή, αν έχει συμφωνηθεί απασχόληση τεσσάρων ωρών ημερησίως, απαγορεύεται η παροχή της εργασίας π.χ. δύο ώρες κατά τη διάρκεια του πρωινού και άλλες δύο το απόγευμα και οι ώρες της απασχόλησης πρέπει να είναι συνεχόμενες. (Τα παραπάνω δεν εφαρμόζονται στους οδηγούς αυτοκινήτων μεταφοράς μαθητών, νηπίων και βρεφών και στους συνοδούς αυτών που εργάζονται στα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια, στους παιδικούς και βρεφονηπιακούς σταθμούς και στα νηπιαγωγεία, καθώς και στους καθηγητές που εργάζονται στα φροντιστήρια ξένων γλωσσών και μέσης εκπαίδευσης).
β) Οι αποδοχές των εργαζομένων με σύμβαση ή σχέση εργασίας μερικής απασχόλησης υπολογίζονται όπως και οι αποδοχές του συγκρίσιμου εργαζόμενου πλήρους απασχόλησης και αντιστοιχούν στις ώρες εργασίας της μερικής απασχόλησης. Εφόσον το ωράριο απασχόλησής τους είναι μικρότερο των τεσσάρων (4) ωρών ημερησίως, οι αποδοχές των μερικώς απασχολουμένων μισθωτών προσαυξάνονται κατά επτάμισι τοις εκατό (7,5%).
γ) Οι μερικώς απασχολούμενοι μισθωτοί έχουν δικαίωμα ετήσιας άδειας με αποδοχές και επίδομα αδείας, με βάση τις αποδοχές που θα ελάμβαναν εάν εργάζονταν κατά το χρόνο της αδείας τους
δ) Αν παραστεί ανάγκη για πρόσθετη εργασία πέρα από τη συμφωνηθείσα, ο εργαζόμενος έχει υποχρέωση να την παράσχει, αν είναι σε θέση να το κάνει και η άρνησή του θα ήταν αντίθετη με την καλή πίστη. Αν παρασχεθεί εργασία πέραν της συμφωνημένης, ο μερικώς απασχολούμενος δικαιούται αντίστοιχης αμοιβής με προσαύξηση 10%. Εξυπακούεται ότι αν υπάρξει υπέρβαση του νομίμου ωραρίου, ο εργαζόμενος έχει δικαίωμα για καταβολή αποζημίωσης λόγω υπερωριακής εργασίας.
Εξάλλου, ο μερικώς απασχολούμενος μπορεί να αρνηθεί την παροχή εργασίας πέραν της συμφωνημένης, όταν αυτή η πρόσθετη εργασία λαμβάνει χώρα κατά συνήθη τρόπο.
ε) Ο μερικώς απασχολούμενος, επί προσφοράς εργασίας με ίσους όρους από μισθωτούς της ίδιας κατηγορίας, έχει δικαίωμα προτεραιότητας για πρόσληψη σε θέση εργασίας πλήρους απασχόλησης στην ίδια επιχείρηση. Ο χρόνος της μερικής απασχόλησης λαμβάνεται υπόψη ως χρόνος προϋπηρεσίας.
